22 maart 2018
Hanna Tolsma - Rijksuniversiteit Groningen
In deze bijdrage wordt aan de hand van een selectie van jurisprudentie een overzicht gegeven van belangrijke ontwikkelingen in het bestuurs(proces)recht.
Aan de orde komt het belanghebbendenbegrip, het vertrouwensbeginsel, de rechtsmachtverdeling bij een verzoek tot schadevergoeding en de conclusies van de A-G over de exceptieve toetsing van algemeen verbindende voorschriften en de bestuurlijke waarschuwing.
Jurisprudentie
ABRvS 23 augustus 2017, ECLI:NL:RVS:2017:2271 (Belanghebbende, persoonlijk belang).
ABRvS 19 juli 2017, ECLI:NL:RVS:2017:1946 (Vertrouwensbeginsel).
ABRvS 02 augustus 2017, ECLI:NL:RVS:2017:2081 (Rechtsmachtverdeling schade).
ABRvS 22 december 2017, ECLI:NL:RVS:2017:3557 (Conclusie exceptieve toetsing AVV).
ABRvS 24 januari 2018, ECLI:NL:RVS:2018:249 (Conclusie bestuurlijke waarschuwing).
Valérie van 't Lam - advocaat bij Stibbe
Onderwerp
Enkele uitspraken die het afgelopen jaar zijn verschenen met betrekking tot de Wabo en de omgevingsvergunning voor milieu.
Literatuur
M.J.E. Boudesteijn en B.J.W. Walraven, ‘Recente ontwikkelingen in milieurechtelijke jurisprudentie’, BR 2017/12.
Jurisprudentie
- Voorbereidingsprocedure
ABRvS 23 augustus 2017, ECLI:NL:RVS:2017:2271 (Handvatten invulling van het nieuwe criterium t.a.v. belanghebbende begrip).
ABRvS 3 mei 2017, ECLI:NL:RVS:2017:1171 (De beslissing om de StAB te benoemen is een discretionaire bevoegdheid).
ABRvS 6 september 2017, ECLI:NL:RVS:2017:2413 (Melding Activiteitenbesluit en vergunningaanvraag).
- Omgevingsvergunning voor milieu
Reikwijdte
ABRvS 10 januari 2018, ECLINL:RVS:2018:42 (Eén inrichting in de zin van de Wet milieubeheer).
Rechtbank Noord-Nederland 15 juni 2017, ECLI:NL:RBNNE:2017:2191 (Drempelwaarden en uitleg capaciteit).
ABRvS 17 mei 2017, ECLI:NL:RVS:2017:1301 (Geur en lucht: Vergunning of Activiteitenbesluit. BBT-technieken – concrete emissieniveaus).
ABRvS 9 augustus 2017, ECLI:NL:RVS:2017:2139 (Gezondheid en besmettelijke dierziekten).
Wijziging/intrekking
ABRvS 13 december 2017, ECLI:NL:RVS:2017:3423 (Ambtshalve aanpassing van de omgevingsvergunning voor milieu. Geuremissie en volksgezondheid).
ABRvS 20 december 2017, ECLI:NL:RVS:2017:3521 (Intrekking omgevingsvergunning voor milieu).
ABRvS 6 december 2017, ECLI:NL:RVS:2017:3307 (Artikel 2.31 lid 2 onder b Wabo staat ook een ‘versoepeling’ van voorschriften toe).
- Handhaving
Vz. ABRvS 1 maart 2017, ECLI:NL:RVS:2017:522 (Normadressaat vergunning).
ABRvS 13 december 2017, ECLI:NL:RVS:2017:3451 (Twee bedrijven op één locatie. Twee regimes; Activiteitenbesluit en vergunning. Is artikel 2.1 lid 1 onder e Wabo overtreden?).
Edward Brans - advocaat bij Pels Rijcken & Drooglever Fortuijn
Onderwerp
De rechtbank Den Haag heeft op 27 december 2017 een belangrijke uitspraak
gedaan in een procedure over luchtkwaliteit. Het belang van de uitspraak zit niet
alleen in de vraag waartoe de Nederlandse staat gezien de grenswaarden uit de
richtlijn luchtkwaliteit gehouden is, maar ook in de verhouding bestuursrechter/
burgerlijke rechter als er mogelijk een bestuursrechtelijke weg openstaat om een
betere luchtkwaliteit af te dwingen. Daarnaast is de uitspraak van belang omdat
uitgebreid wordt ingegaan op het collectief actierecht. Al deze aspecten zullen
tijdens de presentatie van Edward Brans aan de orde komen. Ook zal een
vergelijking worden gemaakt met de uitspraak in kort geding die op 7 september
2017 in nagenoeg dezelfde zaak is gewezen. Interessant daarbij is dat de
voorzieningenrechter op een aantal punten tot een ander oordeel komt dan de
rechter in de bodemprocedure
Jurisprudentie
Rb. Den Haag, 27 december 2017, ECLI:NL:RBDHA:2017:15380, C/09/516573 / HA ZA 16-975, JOM 2018/33.
Rb. Den Haag (vzr.) 7 september 2017, ECLI:NL:RBDHA:2017:10171, M en R 2017/140, m.nt. J.H.G. van den Broek.
Literatuur
Ch. Backes, 'Strategisch procederen in het milieurecht?!', M en R 2017/118, p. 805.
Paul Bodden - advocaat bij Hekkelman Advocaten
Onderwerp
De gezondheidsrisico’s die veehouderijen voor de mens met zich mee brengen,
vragen de laatste jaren steeds meer aandacht in het omgevingsrecht. Er is en wordt
wetenschappelijk onderzoek uitgevoerd naar de relaties tussen intensieve veehouderij
en volksgezondheid. In deze inleiding worden de verschillende onderzoeken
besproken en wordt de betekenis daarvan voor het omgevingsrecht uiteengezet. De
diverse dilemma’s (politiek, bestuurlijk en juridisch) komen aan bod. In dat verband
passeren relevante jurisprudentie, verschillende wetgevingsinitiatieven en door
overheden ontwikkeld beleid de revue.
Jurisprudentie
ABRvS 18 juli 2012, ECLI:NL:RVS:2012:BX1827.
ABRvS 28 november 2012, ECLI:NL:RVS:2012:BY4396.
ABRvS 19 juni 2013, ECLI:NL:RVS:2013:CA3635.
ABRvS 6 november 2013, ECLI:NL:RVS:2013:1819.
ABRvS 18 december 2013, ECLI:NL:RVS:2013:2432.
ABRvS 30 april 2014, ECLI:NL:RVS:2014:1512.
ABRvS 10 september 2014, ECLI:NL:RVS:2014:3335, TvAR 2015/5793, m.nt. Paul Bodden.
ABRvS 5 oktober 2016, ECLI:NL:RVS:2016:2615.
ABRvS 12 oktober 2016, ECLI:NL:RVS:2016:2687.
ABRvS 12 oktober 2016, ECLI:NL:RVS:2016:2714.
ABRvS 7 december 2016, ECLI:NL:RVS:2016:3275.
ABRvS 17 mei 2017, ECLI:NL:RVS:2017:1301.
ABRvS 28 juni 2017, ECLI:NL:RVS:2017:1712.
ABRvS 5 juli 2017, ECLI:NL:RVS:2017:1771.
ABRvS 13 december 2017, ECLI:NL:RVS:2017:3435, TvAR 2017/5912, m.nt. Paul Bodden.
Rb. Oost-Brabant 2 oktober 2013, ECLI:NL:RBOBR:2013:5445.
Rb. Oost-Brabant 31 december 2013, ECLI:NL:RBOBR:2013:7227.
Rb. Oost-Brabant 17 oktober 2014, ECLI:NL:RBOBR:2014:6305.
Rb. Oost-Brabant 27 juni 2016, ECLI:NL:RBOBR:2016:3384.
Rb. Oost-Brabant 17 oktober 2017, ECLI:NL:RBOBR:2017:5458.
Rb. Oost-Brabant 17 oktober 2017, ECLI:NL:RBOBR:2017:5459.
Literatuur
Paul Bodden, ‘Gezondheidsrisico’s van veehouderijen’, TO mei 2014, p. 17-25.
Paul Bodden, ‘Veehouderij en volksgezondheid’, TvAR 2017-2, p. 53-54.
Tijn Kortmann - advocaat bij Stibbe
Onderwerp
Omdat stralingsbescherming voor de meeste leden van de VMR geen dagelijkse kost
is, heeft dit onderdeel deels een inleidend karakter. Aan bod komen de opzet van de
regelgeving m.b.t. stralingsbescherming, taken en bevoegdheden van de Autoriteit
Nucleaire Veiligheid en Stralingsbescherming en enkele recente ontwikkelingen,
waaronder het nieuwe Besluit basisveiligheidsnormen stralingsbescherming.
Literatuur
Standaardtekst Besluit basisveiligheidsnormen stralingsbescherming, versie: december 2017.
Transpositie en implementatie van de nieuwe Europese Basic Safety Standards:
Op handen zijnde veranderingen ten opzichte van de bestaande praktijk en de wet- en regelgeving.
- deel 2: Samenwerking met het werkveld.
- deel 3: Het besluit basisveiligheidsnormen stralingsbescherming en de consultatie van het werkveld.
- deel 4: Uitwerking regelgeving onder het Besluit basisveiligheidsnormen stralingsbescherming.
Besluit basisveiligheidsnormen stralingsbescherming, Introductie en samenvatting, dr. ir. M.J.P. Brugmans, plaatsvervangend bestuursvoorzitter ANVS.
Regelgeving
Besluit basisveiligheidsnormen stralingsbescherming, Stb 2017/404.
Besluit basisveiligheidsnormen stralingsbescherming, Stb 2018/7.
Ministeriële regeling basisveiligheidsnormen stralingsbescherming,
Stcrt. 10 januari 2018 nr. 1349.
Ministeriële regeling stralingsbescherming medische blootstelling,
Stcrt. 22 januari 2018 nr. 2758.
ANVS-verordening basisveiligheidsnormen stralingsbescherming,
Stcrt. 31 januari 2018 nr. 2035.
Ministeriële regeling stralingsbescherming beroepsmatige blootstelling 2018,
Stcrt. 31 januari 2018 nr. 4952.
Jochem Spaans, advocaat bij Allen&Overy
Onderwerp
De Richtlijn Industriële Emissies (RIE) vormt hét EU kader voor milieuvergunningverlening aan, onder meer, grotere industriële bedrijven. Zulke ‘IPPC-installaties’ behoeven een integrale vergunning die uitgaat van de beste beschikbare technieken (BBT) genoemd in Europese BBT-conclusies. De afgelopen paar jaar is de nodige jurisprudentie verschenen over de RIE, en over de inbouw van het instrumentarium voor industriële emissies - het normatieve deel van de voormalige NeR - in het Activiteitenbesluit. In vogelvlucht wordt besproken wat deze ontwikkelingen betekenen voor de praktijk. Aan bod komen onder meer het rekening houden met BBT-conclusies en toekomstige ontwikkelingen, en het belang van de BBT-toets bij de aanvraag.
Jurisprudentie
Rb. Overijssel 9 februari 2018, ECLI:NL:RBOVE:2018:400.
Rb. Oost-Brabant 29 augustus 2017, ECLI:NL:RBOBR:2017:4560.
ABRvS 26 juli 2017, ECLI:NL:RVS:2017:2022.
Rb. Noord-Nederland 15 juni 2017, ECLI:NL:RBNNE:2017:2191.
ABRvS 24 augustus 2016, ECLI:NL:RVS:2016:2327.
ABRvS 17 augustus 2016, ECLI:NL:RVS:2016:2245.
ABRvS 29 juli 2016, ECLI:NL:RVS:2016:2011.
Rb. Zeeland-West-Brabant 28 april 2016, ECLI:NL:RBZWB:2016:2618.
ABRvS 16 december 2015, ECLI:NL:RVS:2015:3862.
Jasper van Kempen - Rijkswaterstaat en Universiteit Utrecht
Onderwerp
Een bespreking van de meest relevante jurisprudentie van het afgelopen jaar op het terrein van het waterrecht.
Jurisprudentie
ABRvS 1 maart 2017, ECLI:NL:RVS:2017:524, BR 2017/48, m.nt. J.S. Procee en T.E.F. Reijnders.
HvJEU 1 juni 2017, zaak C-529/15, ECLI:EU:C:2017:419, M en R 2017/111, m.nt. J.J.H. van Kempen.
Rechtbank Limburg 18 oktober 2017, ECLI:NL:RBLIM:2017:10048, ECLI:NL:RBLIM:2017:10043 en ECLI:NL:RBLIM:2017:10047, M en R 2018/10, m.nt. J.J.H. van Kempen.
ABRvS 25 oktober 2017, ECLI:NL:RVS:2017:2904, M en R 2017/144, m.nt. J.J.H. van Kempen, AB 2018/31 m.nt. H.F.M.W. van Rijswick.
ABRvS 8 november 2017, ECLI:NL:RVS:2017:2999, M en R 2018/25, m.nt. J.J.H. van Kempen, AB 2018/47 m.nt. H.F.M.W. van Rijswick.
Rechtbank Den Haag 13 november 2017, ECLI:NL:RBDHA:2017:12968.
ABRvS 6 december 2017, ECLI:NL:RVS:2017:3353, AB 2018/39, m.nt. H.F.M.W. van Rijswick.
HvJEU 20 december 2017, zaak C‑664/15, ECLI:EU:C:2017:987.
ABRvS 24 januari 2018, ECLI:NL:RVS:2018:199.
Rechtbank Noord-Nederland 1 februari 2018, ECLI:NL:RBNNE:2018:370.
Gerechtshof ’s-Hertogenbosch, 13 februari 2018, ECLI:NL:GHSHE:2018:585.
ABRvS 21 februari 2018, ECLI:NL:RVS:2018:582.
Rachid Benhadi - advocaat bij Hekkelman Advocaten
Onderwerp
In deze bijdrage wordt de actuele jurisprudentie besproken over het (milieu)aspect geluid en de wijze waarop dit aspect doorwerkt in zowel het milieu- als het ruimtelijke spoor.
Jurisprudentie
ABRvS 20 december 2017, ECLI:NL:RVS:2017:3495.
ABRvS 14 februari 2018, ECLI:NL:RVS:2018:511.
ABRvS 21 februari 2018, ECLI:NL:RVS:2018:576.
ABRvS 6 december 2017, ECLI:NL:RVS:2017:3308.
ABRvS 28 juni 2017, ECLI:NL:RVS:2017:1689.
ABRvS 25 oktober 2017, ECLI:NL:RVS:2017:2904.
ABRvS 16 augustus 2017, ECLI:NL:RVS:2017:2193.
ABRvS 21 februari 2018, ECLI:NL:RVS:2018:616.
ABRvS 24 januari 2018, ECLI:NL:RVS:2018:220.
ABRvS 14 februari 2018, ECLI:NL:RVS:2018:465.
ABRvS 8 november 2017, ECLI:NL:RVS:2017:3051.
Literatuur
Rachid Benhadi, 'Actualiteiten geluid', M en R 2017/104.
Kamerbrief inzake pieknormering Bkl (d.d. 4 april 2017, IENM/BSK-2017/18218)
Marcel Soppe - advocaat bij Soppe, Gundelach en Witbreuk advocaten & notarissen
Onderwerp
Er wordt aandacht besteed aan de wet Implementatie herziening mer-richtlijn en de bijbehorende wijziging van het Besluit m.e.r. (medio 2017 in werking getreden). Daarnaast wordt de meest van belang zijnde jurisprudentie van het afgelopen jaar besproken.
Jurisprudentie
ABRvS 24 januari 2018, ECLI:NL:RVS:2018:22415 (bestemmingsplan "N280-West deelproject wegvak Roermond").
ABRvS 15 november 2017, ECLI:NL:RVS:2017:3156 (instemmingsbesluit minister EZ (thans EZ en Klimaat) winningsplan gas Groningen Gasveld).
ABRvS 13 december 2017, ECLI:NL:RVS:2017:3448 (omgevingsvergunning voor het veranderen van een varkenshouderij, gemeente Hof van Twente).
ABRvS 20 december 2017, ECLI:NL:RVS:2017:3524 (bestemmingsplan "De Bulders“; gemeente Heeze-Leende).
ABRvS 19 juli 2017, ECLI:NL:RVS:2017:1939, M en R 2017/135, (bestemmingsplan "Steenderen; herziening bedrijfsterrein Aviko", gemeente Bronckhorst).
ABRvS 3 mei 2017, ECLI:NL:RVS:2017:1192, TBR 2017/99 (omgevingsvergunning realiseren van tijdelijke losvoorziening, gemeente Weesp).
Literatuur
M.A.J. West, 'Kruimelgeval of (toch) een stedelijk ontwikkelingsproject?; De uitleg van het MER-begrip stedelijk ontwikkelingsproject bij toepassing van de kruimelgevallenregeling', Gst. 2018/3.
F.M. Fleurke, 'Steekt de wind op? De Strategische Milieueffectrapportage verruimd', NtEr 2017/3, pp. 39-43.
Ron Laan - advocaat bij Van Diepen Van der Kroef Advocaten
Onderwerp
Het zogenoemde Shell-arrest van het Europese Hof van Justitie heeft de jurisprudentie over de afvaldefinitie nieuw leven ingeblazen. Met als gevolg dat de Nederlandse rechter nieuwe prejudiciële vragen hierover heeft gesteld aan het Hof van Justitie. In 2017 en 2018 komt het Europese afvalstoffenrecht vooral tot uitdrukking in strafrechtelijke en bestuursrechtelijke handhavingszaken. Eind 2017 is in Nederland het nieuwe beleid, neergelegd in het Landelijk Afvalbeheerplan 3, in werking getreden.
Jurisprudentie
Rechtbank Noord-Nederland, 4 juli 2017, ECLI:NL:RBNNE:2017:2452.
Rechtbank Rotterdam, 7 juni 2017; ECLI:NL:RBROT:2017:4537.
Gerechtshof ’s-Hertogenbosch, 15 november 2017, ECLI:NL:GHSHE:2017:4849.
Gerechtshof Den Haag, 22 september 2017, ECLI:NL:GHDHA:2017:2815.
ABRvS 5 april 2017, ECLI:NL:RVS:2017:935.
ABRvS 5 april 2017, ECLI:NL:RVS:2017:934.
Rechtbank Rotterdam, 26 april 2017, ECLI:NL:RBROT:2017:3448.
Rechtbank Noord-Nederland, 13 juni 2017, ECLI:NL:RBNNE:2017:2134.
Rechtbank Rotterdam, 9 november 2017, ECLI:NL:RBROT:2017:10228.
Rechtbank Rotterdam, 9 november 2017, ECLI:NL:RBROT:2017:10227.
Hof van Justitie, 30 maart 2017, ECLI:EU:C:2017:242.
Hof van Justitie, 28 juli 2016, ECLI:EU:C:2016:606.
Literatuur
Het Landelijk Afvalbeheerplan 3 is te vinden op de volgende website:
Chris Backes en John Tieman (red.), Met recht naar een circulaire economie, VMR 2017-1, uitgeverij Boom juridische uitgevers.
Marieke Kaajan - advocaat bij ENVIR advocaten
Onderwerp
Tijdens dit onderdeel zal aandacht worden besteed aan actuele ontwikkelingen op het gebied van het natuurbeschermingsrecht, waaronder (i) PAS-uitspraken en de stand van zaken van de prejudiciële procedure; (ii) actuele jurisprudentie onder de Wnb en (iii) de wijze waarop de natuurbescherming in de Omgevingswet zal worden vormgegeven.
Jurisprudentie
ABRvS 17 mei 2017, ECLI:NL:RVS:2017:1259 en 1260;
ABRvS 24 januari 2018, ECLI:NL:RVS:2018:168;
ABRvS 27 december 2017, ECLI:2017:3578;
ABRvS 11 oktober 2017, ECLI:2017:2742;
HvJ EU 19 oktober 2017, M en R 2018/12;
HvJ EU 26 april 2017, M en R 2018/109.
Literatuur
Ch.W. Backes, A.A. Freriks, 'Gebiedsbescherming en soortenbescherming in de Aanvullingswet natuur Omgevingswet', TO 2017/1.
M.M. Kaajan, 'Natuurbescherming onder de Omgevingswet: eenvoudig en beter?', M en R 2017/45.
M.M. Kaajan, 'Prejudiciële vragen PAS: en nu?', Tijdschrift Natuurbeschermingsrecht 2017 nummer 5/6.
H.E. Woldendorp, 'Trekken aan een willekeurige draad. Het Europese Hof over de aanwijzing van de Leenheerenpolder als Natura 2000-gebied', BR 2018/2.
Esther Broeren - advocaat bij ELEMENT advocaten
Onderwerp
De stand van zaken op het gebied van externe veiligheid wordt besproken waarbij met name aandacht wordt besteed aan de jurisprudentie van het afgelopen jaar. Onderwerp van gesprek zijn onder andere de de nitie van een (beperkt) kwetsbaar object en de verantwoording van het groepsrisico.
Jurisprudentie
Windturbines
ABRvS 7 maart 2018, ECLI:NL:RVS:2018:766
ABRvs 20 december 2017, ECLI:NL:RVS:2017:3504
ABRvS 30 augustus 2017, ECLI:NL:RVS:2017:2316
ABRvS 25 oktober 2017, ECLI:NL:RVS:2017:2871
ABRvS 18 januari 2017, ECLI:NL:RVS:2017:129
Rb. Oost Brabant 5 maart 2018, ECLI:NL:RBOR:2018:958
Vergistings- en mestverwerkingsinstallaties
ABRvS 29 november 2017, ECLI:NL:RVS:2017:3247
ABRvS 18 oktober 2017, ECLI:NL:RVS:2017:2816
ABRvS 18 oktober 2017, ECLI:NL:RVS:2017:2817
Rb Oost Brabant, 31 augustus 2017, ECLI:NL:RBOBR:2017:4629
RB Noord-Nederland 15 juni 2017, ECLI:NL:RBNNE:2017:2191
LPG-installaties:
Rb Noord Holland 8 juni 2017, ECLI:NL:RBNHO:2017:4744
Rb. Noord Holland 8 juni 2017, ECLI:NL:RBNHO:2017:4745
Rb. Oost Brabant 25 april 2017, ECLI:NL:RBOBR:2017:2310
ABRvS 22 december 2017, ECLI:NL:RVS:2017:3557
PGS-inrichtingen
ABRvS 7 februari 2018, ECLI:NL:RVS:2018:400
Rb. Overijssel 29 november 2016, ECLI:NL:RBOVE:2016:5389
Rb. Den Haag 29 januari 2018, ECLI:NL:RBDHA:2018:831
(Beperkt) kwetsbare object
ABRvS 4 oktober 2017, ECLI:NL:RVS:2017:2653
Aangewezen besluiten
ABRvS 17 mei 2017, ECLI:NL:RVS:2017:1306
Plaatsgebonden risico
ABRvS 16 augustus 2017, ECLI:NL:RVS:2017:2213
Rb. Zeeland-West Brabant 10 oktober 2017, ECLI:NL:RBZWB:2017:6656
ABRvS 10 mei 2017, ECLI:NL:RVS:2017:1224
Groepsrisico
ABRvS 28 februari 2018, ECLI:NL:RVS:2018:685
ABRvS 22 maart 2017, ECLI:NL:RVS:2017:771
ABRvS 3 mei 2017, ECLI:NL:RVS:2017:1199
ABRvS 8 november 2017, ECLI:NL:RVS:2017:3051
ABRvS 12 juli 2017, ECLI:NL:RVS:2017:1890
ABRvS 7 juni 2017, ECLI:NL:RVS:2017:1516
ABRvS 7 februari 2018, ECLI:NL:RVS:2018:426
Hoge Raad 4 juli 2017, ECLI:NL:HR:2017:1279
Lidia Palm, Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
Onderwerp
Ook het nieuwe kabinet maakt werk van de Omgevingswet. 2018 belooft dan ook weer een belangrijk jaar voor de stelselherziening te worden. Na a oop bent u op de hoogte van de actualiteiten van het hoofdspoor, invoeringsspoor en van de aanvullingssporen.
Literatuur
Kijkt u voor de actuele ontwikkelingen op www.omgevingswetportaal.nl
Tijdens de VMR Actualiteitendag was onderzoeker Anna Berti Suman aanwezig om haar bevindingen te presenteren over haar promotie-onderzoek.
U vindt hier:
een samenvatting van haar onderzoek.