Op 29 maart 2012 gonsde het in noordwest Europa. In Utrecht waren ruim 200 juristen bijeen tijdens de VMR Actualiteitendag 2012 om al het milieurechtelijke nieuws in Nederland te horen, zoals de plannen voor een Omgevingswet. In Parijs vergaderden tegelijkertijd de OECD milieuministers over de resultaten van de ‘OECD Environmental Strategy for the First Decade of the 21st Century’ en de prioriteiten voor de toekomst op basis van de ‘OECD Environmental Outlook to 2050’. In Londen bespraken 3000 wetenschappers de staat van de planeet in de aanloop naar de derde VN Conferentie in Rio de Janeiro (Rio+20) in juni van dit jaar.
Zowel in Londen als Parijs klonken alarmerende geluiden. De wetenschappers stellen in hun eerste ‘State of the Planet Declaration'[1] dat we een nieuw tijdperk zijn ingegaan: het Antropoceen, waarin menselijke activiteiten veel processen op aarde domineren. Ze onderzoeken de grenzen van de draagkracht van de planeet (zogenaamde tipping points), omdat overschrijding daarvan tot onaanvaardbare ecologische en sociale veranderingen kan leiden en roepen op tot actie:
‘Without urgent action, we could face threats to water, food, biodiversity and other critical resources: these threats risk intensifying economic, ecological and social crises, creating the potential for a humanitarian emergency on a global scale.’
Ook de milieuministers erkennen dat veel problemen nog niet zijn opgelost en zelfs urgenter zijn geworden. Ze vinden de huidige economische en financiële situatie geen excuus voor inactiviteit, maar juist een katalysator voor actie.[2]
Eén van die problemen is de toenemende (zoet)waterschaarste. In Agenda 21 is dit al aan de orde gesteld, maar op dit moment heeft nog steeds 1 op de 6 mensen geen toegang tot veilig en schoon drinkwater en de vraag naar water stijgt. Volgens de OECD zal zonder ingrijpen de waterbehoefte wereldwijd in 2050 55% groter zijn dan nu en meer dan 40% van de wereldbevolking zal dan in stroomgebieden wonen met ernstige ‘waterstress’.[3]
Ingrijpen is dus nodig, maar hoe? Onze waterbesparende douchekoppen en toiletten zijn belangrijk, maar niet de oplossing. In Nederland gebruiken we gemiddeld per persoon per dag ongeveer 120 liter water [Watergebruik thuis 2010. TNS NIPO in opdracht van VEWIN, C7455, januari 2011]. Dit directe watergebruik is echter maar een fractie van ons totale watergebruik. Ons indirect watergebruik, het water dat nodig was voor de productie van wat we consumeren, is ongeveer 4000 liter per dag. Samen is het onze waterfootprint, zoals berekend door prof. Hoekstra (TU Twente). Bekende voorbeelden van waterfootprints per product zijn de 15.000 liter water die nodig is voor de productie van 1 kilo rundvlees of de 140 liter voor één kop koffie.[5] Dat water is bovendien deels gebruikt in gebieden met waterschaarste.
Onze waterfootprint moet dus een maatje kleiner, net als onze ecologische voetafdruk in het algemeen, anders wordt het niet prettig en voor velen zelfs onmogelijk om te leven in het Antropoceen. Juristen kunnen bij een belangrijke rol spelen bij het verkleinen van de voetafdruk [Oratie G.A. Biezeveld. Onze ecologische voetafdruk. Hoe het milieurecht kan helpen die te verkleinen. Europa Law Publishing, 2009].
Op 4 oktober a.s. viert de VMR dat ze 30 jaar bestaat. Op die dag zal worden teruggekeken, maar vooral ook worden ingegaan op de toekomst van het milieurecht. Misschien kunnen we tijdens het VMR jubileumcongres 2012 ook stilstaan bij de mogelijkheden van ons nationaal omgevingsrecht voor de aanpak van mondiale milieuproblemen? Voor een volgende module van de Omgevingswet?