In Nederland zijn er meer dan 100.000 bedrijven die werken met gevaarlijke stoffen (Inspectie SZW, Programma werkplan 2021-2022, 2021). Bedrijven in Nederland die met grote hoeveelheden gevaarlijke stoffen werken vallen onder het Besluit risico’s zware ongevallen (Brzo) waarmee wordt geprobeerd zware ongevallen te voorkomen. Nederland telt ongeveer 400 bedrijven die onder de Brzo-regelgeving vallen. Deze bedrijven worden gemiddeld één keer per jaar gecontroleerd (Brzo+, 2021). Als geïnteresseerde is het mogelijk om de openbare samenvattingen van deze Brzo-inspecties in te zien via Brzo+. Mocht u antwoorden zoeken op vragen als: ‘Wat doen Brzo-bedrijven aan veiligheid?’ en ‘Hoe controleert de overheid?’ Dan zijn die daar te vinden.
In opdracht van het Programma Handhaving en Gedrag werd een onderzoek gestart door een groep wetenschappers van de Universiteit Leiden en de Vrije Universiteit Amsterdam naar patronen in de geschiedenis van regelovertreding door Nederlandse chemische bedrijven. Het onderzoek baseerde zich hierbij primair op inspectiegegevens van Brzo-bedrijven aanwezig in de Gemeenschappelijke Inspectieruimte Brzo en de eerder genoemde openbare samenvattingen zijn daar ook op gebaseerd.
De onderzoeksresultaten leverden interessante inzichten op. Verreweg de meeste bedrijven (9 op de 10) overtreden wel eens de regels op het gebied van milieu, arbeidsomstandigheden en externe veiligheid. Het aantal overtredingen is echter niet gelijk verdeeld over bedrijven. Uit het onderzoek blijkt dat een klein aantal overtreders (7%) verantwoordelijk is voor een disproportioneel aandeel overtredingen (24%). Er werden zeven unieke patronen van regelovertreding gevonden die grofweg in te delen zijn in drie groepen: bedrijven waarvan regelovertreding (1) toeneemt, (2) afneemt en (3) gelijk blijft. De momenteel voor dit onderzoek beschikbare bedrijfskenmerken en branche blijken slechts in beperkte mate samen te hangen met de gevonden patronen in regelovertreding bij Brzo-bedrijven. Verder blijkt de diversiteit aan soorten regelovertredingen groot: wanneer Nederlandse Brzo-bedrijven regels overtreden, overtreden zij doorgaans verschillende soorten bepalingen uit het Brzo-besluit.
Ten slotte blijken voor bedrijven in de regio Rotterdam-Rijnmond echter, bedrijfskenmerken en verschillende aspecten van regelovertreding (zoals ernst, type en diversiteit van overtredingen) niet voorspellend voor het voorvallen van een (ernstig) ongeval bij een bedrijf. Dit laatste is met name opvallend, omdat verwacht mag worden dat overtreding van Brzo-regelgeving, die het borgen van de veiligheid als primair doel heeft, juist wel een voorspellende waarde voor toekomstige ongevallen heeft. De huidige onderzoeksresultaten roepen belangrijke vervolgvragen op die momenteel in vervolgonderzoek worden onderzocht.
Dr. M.H.A. Kluin is als universitair docent Criminologie verbonden aan het Instituut voor Strafrecht & Criminologie van de Universiteit Leiden.