Een serieuze klimaatwetenschapper die waarschuwt om niet te overdrijven als het om klimaatverandering gaat, dat is weer eens wat nieuws. Mike Hulme, een Brits sociaal-geograaf, wijst op verschillende gevaren van overdrijven.(1) Hij is er o.a. op tegen klimaatverandering een ‘existentieel probleem’ te noemen. Dat zou betekenen dat de mensheid uit zou sterven, en dat is niet zo, zegt hij. Ook stelt hij dat we het Klimaatakkoord van Parijs hebben en we nog steeds de daarin vastgelegde doelstellingen zouden kunnen behalen. Daar kan tegenin gebracht worden dat er ook zonder dat de mensheid uit zou sterven door klimaatverandering enorme problemen voor de mensheid opdoemen. Nu al geven we in Nederland jaarlijks miljarden uit aan dijkverzwaringen - geld dat heel goed anders zou kunnen worden gebruikt. Nu al verliezen miljoenen mensen hun bestaanszekerheid door overstromingen (Bangladesh), of dreigt dit te gebeuren (verdwijnende gletchers in Himalaya, Zuid-Amerika) en wordt landbouw bedreigd door teveel of te weinig water (ook in Nederland). En wat die Parijs-doelstellingen betreft: het ideaal van maximaal 1,5 graden gemiddelde opwarming van de wereldwijde temperatuur overschrijden we nu al, en de absolute grens van 2 graden gaan we binnen afzienbare tijd ook overschrijden. De gevolgen van het overschrijden van de 1,5 graden grens werden inzichtelijk gemaakt in een speciaal IPCC-rapport. Ondanks die inzichten stevenen we met de maatregelen die nu zijn toegezegd door de partijen bij dit verdrag nog steeds eerder op 4 graden opwarming af, met de daarbij horende catastrofale gevolgen voor grote delen van de mensheid.
Als voorbeeld van hoe het mis kan gaan noemt Hulme hij de Europese richtlijn inzake hernieuwbare energie (Renewable Energy Directive, RED). Die had tot doel vervuilende emissies van fossiele brandstoffen te reduceren, maar bracht vooral meer vraag naar biobrandstoffen teweeg. Er ontstond een run op biomassa zoals hout, en op palmolie. Dat leidde in arme zuidelijke landen tot ontbossing en het verdwijnen van landbouwgrond. "In naam van klimaatverandering, dat boven alles staat, wordt de ontbossing juist versneld, dwing je mensen hun geboortegrond te verlaten, en neem je ze hun voedselbron af" aldus Hulme. Inderdaad bevatte de RED te weinig waarborgen om ervoor te zorgen dat het doel (tegengaan van klimaatverandering) niet tot ernstige neveneffecten leidde die de klimaatwinst weer teniet deden (ontbossing leidt tot meer uitstoot van broeikasgassen), tot verjagen van mensen uit hun woongebied (land grabbing) en aantasten van biodiversiteit. Maar dat wil niet zeggen dat het instrument moet worden afgeschaft. Het klimaatprobleem vereist met name dat we betere, slimmere instrumenten inzetten.
Om meer te doen tegen dergelijke negatieve gevolgen van ons menselijk handelen zijn recentelijk dergelijke nieuwe instrumenten (zoals de nieuwe verordening ontbossingsvrije producten) tot stand gekomen, zijn er verbeteringen doorgevoerd in bestaande instrumenten (beperkingen ten aanzien van gebruik van palmolie onder de herziene RED) of voorgesteld (Corporate Sustainablity Due Diligence Directive, CSDDD).
Op de VMR Bijeenkomst ‘Het recht: boost of belemmering voor duurzame handelsketens?’ (19 maart, Utrecht)) wordt op verscheidene aspecten van deze nieuwe of vernieuwde instrumenten ingegaan. Is de nieuwe verordening ontbossingsvrije producten beter in staat ontbossing tegen te gaan? Zijn de nieuwe regels inzake palmolie niet in strijd met het WTO-recht? En waarom is de CSDDD na 4 jaar onderhandelen onlangs gesneuveld? Deze en andere kwesties komen aan bod in Utrecht op 19 maart aanstaande. U kunt zich nog inschrijven!
Auteur: Wybe Douma, European Environmental Law Consultancy en medewerker bij het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, en lid van de VMR werkgroep Mondiale duurzaamheid en recht
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
(1) NOS, Prominente klimaatonderzoeker waarschuwt: we moeten problemen niet overdrijven, https://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2511228-prominente-klimaatonderzoeker-waarschuwt-we-moeten-problemen-niet-overdrijven, 3 maart 2024.