De aanpak van milieucriminaliteit zorgt al lang voor de nodige hoofdbrekens bij de diverse toezichthouders, opsporingsdiensten en het Openbaar Ministerie. In het CCV-rapport 'De markt de baas' uit 2019 werd een overzicht gegeven van de belangrijkste knelpunten die worden ervaren bij de aanpak. Een van die knelpunten licht ik uit, omdat die in de praktijk duidelijk zichtbaar is: de omgevingsdiensten, bijzondere opsporingsdiensten, de politie, het Functioneel Parket en de rechterlijke macht geven allen aan te kampen met onvoldoende capaciteit. In de praktijk wordt ook ervaren dat dit leidt tot onderzoeken die jarenlang kunnen duren, eveneens gevolgd door jarenlange gerechtelijke procedures. Dat lijkt samen te hangen met het door het CCV gesignaleerde knelpunt dat er wel aandacht bestaat voor milieucriminaliteit, maar de erkenning dat sprake is van een substantieel probleem waar proactief op moet worden ingespeeld ontbreekt. Indien zaken met hogere urgentie langskomen, krijgen deze voorrang op de milieuzaken. Het tijdsverloop heeft ook consequenties voor een mogelijke bestraffing. Indien een zaak pas jaren later op zitting komt, kan in veel gevallen moeilijk worden volgehouden dat sprake is van zeer ernstige overtredingen die hard optreden en een zware straf rechtvaardigen. Daarbij weegt ook mee dat betrokken bedrijven en personen in dergelijke situaties gedurende een lange periode een strafzaak boven hun hoofd hebben hangen. Dat kan een enorme impact hebben op het functioneren van een natuurlijke persoon die als verdachte is aangemerkt, maar ook op de bedrijfsvoering- en prestaties van een entiteit die onder verdenking staat. Bovendien is het door het tijdsverloop moeilijker om getuigen te vinden die de situatie op basis van eigen wetenschap nog kunnen toelichten om de vermeende overtredingen in de juiste context te plaatsen. Om effectief en geloofwaardig te zijn, moet handhaving snel en doelmatig plaatsvinden.
Er zijn diverse initiatieven in ontwikkeling om de effectiviteit van de handhaving te verbeteren. Zo wordt de Landelijke Handhavingsstrategie geactualiseerd en wordt gewerkt aan de Uitvoeringsagenda-VTH, die volgde op het rapport ‘Kwaliteitsborging bij de uitvoering van VTH-taken’ uit 2019 (18 oktober 2019 door Berenschot). Dit traject omvat een zevental projecten ter verbetering van de uitvoering van de VTH-taken (vergunningverlening, toezicht en handhaving). Daarnaast wordt nog dit jaar het Actieplan Milieurecht verwacht, dat zich specifiek richt op de verbeteringen volgend op de door het CCV gesignaleerde knelpunten (Beantwoording vragen Tweede Kamer over het vastlopen van de aanpak van milieucriminaliteit, 31 augustus 2020). Tot slot zal de Adviescommissie VTH volgens de planning begin 2021 een onafhankelijk advies uitbrengen over het effectiever en slagvaardiger maken van het VTH-stelsel (Beantwoording vragen Eerste Kamer over Uitvoeringsagenda VTH, 23 november 2020).
De dit jaar opgerichte VMR Werkgroep Milieucriminaliteit zal deze ontwikkelingen volgen en u hierover informeren. Deze multidisciplinaire werkgroep bestaat uit personen werkzaam in de wetenschap, bij de rechterlijke macht, het Openbaar Ministerie, toezichthouder(s) en advocatuur. De VMR Werkgroep Milieucriminaliteit zal tevens bezien op welke wijze zij een bedrage kan leveren aan het maatschappelijke debat over handhaving van milieuovertredingen (zowel bestuursrechtelijk als strafrechtelijk). Op de website van de VMR vindt u informatie over het doel van de werkgroep, de leden en de geplande activiteiten.
Marleen Velthuis, voorzitter VMR werkgroep milieucriminaliteit en werkzaam als partner bij NautaDutilh