Handelsverdragen tussen de EU en derde landen schaffen importtarieven en andere niet-tarifaire handelsbelemmeringen af. Partijen bij dergelijke verdragen die hun milieu willen beschermen mogen dat doen, mits dat niet op een manier gebeurt die discriminatoir is of een verkapte handelsbelemmering. Hen wordt ook gevraagd zich aan milieu- en arbeidsrechtelijke verdragsverplichtingen te houden. Maar ze omvatten tot op de dag van vandaag geen mogelijkheid om sancties in te stellen tegen partijen die hun milieunormen verlagen, hun inspectiediensten afbouwen en ontbossing ten behoeve van landbouw stimuleren. Deze dingen gebeuren momenteel op grote schaal in Brazilië onder president Bolsonaro. Toch wil de EU een handelsverdrag met dit land (en de overige leden van Mercosur) afsluiten dat o.a. tot méér export van Braziliaans vlees en andere producten naar de EU zal leiden, en daarmee naar alle waarschijnlijkheid tot nog meer ontbossing en aantasting van de rechten van de inheemse bevolking. Terwijl we in de EU ervoor zorgen dat milieu-kosten worden gedragen door de Europese producenten, wordt zo de deur opengezet voor producten waarvan de milieukosten in de verste verte niet worden gedragen door de vervuiler. Dat is niet alleen een interne kwestie voor Brazilië en de andere landen waar deze verdragen mee worden gesloten. De EU heeft zichzelf ertoe verplicht om duurzame ontwikkeling wereldwijd te stimuleren, ook via haar handelsbeleid. Daarnaast raakt ontbossing in derde landen als gevolg van EU import ons zelf: het draagt namelijk bij aan de wereldwijd voelbare verandering van het klimaat. Het is dus in ons eigen belang om ervoor te zorgen dat EU handelsverdragen, zoals het verdrag met Mercosur, duurzaamheidsbepalingen bevatten die via sancties afdwingbaar zijn. Op dit moment is enkel voorzien in overleg en een niet-bindende advies bij geschillen over duurzaamheidsaspecten van deze verdragen (de ‘wortel’ methode). Dat zal op iemand als Bolsonaro geen indruk maken. Bindende sancties zijn als stok achter de deur daarom onontbeerlijk om te garanderen dat het EU handelsbeleid daadwerkelijk duurzame ontwikkeling stimuleert. Dat is in het belang van onze handelspartners, maar ook in ons eigen belang.
Wybe Douma is werkzaam als zelfstandig milieurecht-expert (www.eel.nl), medewerker www.eulegal.nl.