Gewapende conflicten, corona, klimaatcrisis, biodiversiteitsverlies… en alsof dat allemaal nog niet genoeg is, is er nóg een bedreiging voor het leven op aarde: de toenemende mondiale waterschaarste.
Op dit moment leven 2.3 miljard mensen in gebieden met waterschaarste, van wie 733 miljoen in landen met ernstige, zorgwekkende waterschaarste. Bijna de helft van de wereldbevolking leeft nu al in gebieden met mogelijke waterschaarste gedurende tenminste een maand per jaar.[1] Naar verwachting kan dit aantal mensen groeien tot 4,8 – 5,7 miljard in 2050.[2] Met desastreuze gevolgen voor hun gezondheid, voedselvoorziening, veiligheid en de natuur.
Gelukkig valt daar wat aan te doen. De uitdaging is nog groter dan bij mitigatie van klimaatverandering, onder meer door de geografische verschillen. Toch is er deze eeuw al veel vooruitgang geboekt in het onderzoek naar de mogelijkheden om waterschaarste te beperken en te voorkomen, zoals toepassing van de methode om de watervoetafdruk van landen, bedrijven en consumenten te berekenen.[3] Ook is een standaard ontwikkeld voor duurzaam watermanagement in productieketens door de Alliance for Water Stewardship. In 2019 is hiervan een 2.0 versie gelanceerd.[4]
Er zijn echter nog veel vragen. Bijvoorbeeld over de samenhang tussen klimaatverandering, biodiversiteitsverlies en waterschaarste. Daardoor kunnen maatregelen voor een van de problemen bijdragen aan vermindering van de overige, maar ze kunnen ook tot negatieve effecten op die andere aspecten leiden. Onderzoek naar de ‘nexus’ tussen de opgaven is dus belangrijk om de mogelijke effectiviteit van maatregelen of beleidsaanbevelingen in te schatten.[5]
Net als bij klimaatverandering is de urgentie groot. Het is van belang dat tegengaan van waterschaarste meer aandacht en prioriteit krijgt. Daarom is het goed nieuws dat tijdens de COP 26 in Glasgow op 8 november 2021 een Declaratie over ‘fair water footprints’ is getekend door nationale overheden, (grote) bedrijven en ngo’s (https://fairwaterfootprints.org ). Ook Nederland heeft ondertekend, met ‘observer’ status.
Eerlijke watervoetafdrukken, kort samengevat geen waterverontreiniging, duurzame wateronttrekking en bescherming van ecosystemen in handelsketens met aanzienlijke water gerelateerde risico’s, in 2030. Daarvoor verklaren de ondertekenaars zich in te zetten. Ze gaan een actieplan opstellen inclusief ijkpunten en daarover jaarlijks rapporteren.
Overheden zeggen daarbij onder meer toe om instituties en verdragen te herzien en maatregelen in te voeren, ook ter versterking van due diligence en de rol van ‘civil society’. Bedrijven zullen in hun ketens water- en klimaat gerelateerde risico’s identificeren en maatregelen nemen. Financiële instellingen zullen onder andere investeringen in bedrijven met een eerlijke watervoetafdruk stimuleren. Ngo’s zullen zich hardmaken voor de middelen waardoor eerlijke voetafdrukken kunnen worden bereikt.
Deze Glasgow Declaration for Fair Water Footprints is een erkenning van de noodzaak om watergebruik in ketens aan te pakken en een stap in de richting van concrete acties door alle betrokken partijen. Hopelijk doet goed voorbeeld goed volgen.
Marga Robesin
[1] Four billion people facing severe water scarcity, Mekkonen en Hoekstra. Science Advance, 2016 Feb 12.
doi: 10.1126/sciadv.1500323.
[2] Scarcity | UN-Water (unwater.org)
[4] The AWS Standard 2.0 - Alliance for Water Stewardship (a4ws.org)
[5] The Water Footprint Concept and Water’s Grand Environmental Challenges, Rick J. Hogeboom. One Earth 2, March 20, 2020. https://doi.org/10.1016/j.oneear.2020.02.010